Depresja u dzieci i młodzieży

Depresja może dotknąć każdego, bez względu na wiek, płeć czy status materialny. Większość ludzi kojarzy ją ze smutkiem, przygnębieniem, rozdrażnieniem, niepokojem, zmniejszeniem energii oraz utratą zainteresowań. Gorszy nastrój zdarza się każdemu, jednak gdy utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie i utrudnia codzienne funkcjonowanie, może świadczyć o rozwijającej się poważnej chorobie – depresji.

W ostatnich latach depresja coraz częściej dotyka dzieci i młodzież. Szacuje się, że cierpi na nią około 2% dzieci oraz 20% nastolatków. Istnieje wiele teorii próbujących wyjaśnić etiologię jej powstania, jednak do tej pory nie udało się wskazać konkretnej przyczyny, która ją wywołuje.

W większości przypadków depresja stanowi efekt współdziałania wielu różnych czynników:

Jeżeli analizujemy objawy, to są jakieś różnice pomiędzy depresją u kilkulatka i nastolatka?

Diagnoza brzmi podobnie, ale objawy są zupełnie inne. U małych dzieci pojawiają się często skargi na dolegliwości somatyczne, pod którymi kryją się zaburzenia depresyjne. Związane jest to z tym, że dzieci mają mniejszą zdolność mówienia wprost o swoich uczuciach czy potrzebach.

Co może zatem niepokoić?

Dzieci przedszkolne i wczesnoszkolne często skarżą się na różne

dolegliwości somatyczne takie jak:

A jeśli chodzi o nastolatków?

Depresja młodzieży (depresja młodzieńcza) miewa bardziej zróżnicowany obraz, aniżeli depresja osób dorosłych. Oprócz wymienionych powyżej objawów depresji należy zwrócić szczególną uwagę na zachowania mniej typowe dla samej depresji, a charakterystyczne dla okresu dojrzewania (np. bunt, negatywizm), które mogą w przebiegu depresji występować w bardzo dużym nasileniu.

Objawy młodzieżowej depresji są następujące:

• smutek, przygnębienie, płaczliwość, łatwe wpadanie w złość lub rozpacz, co może demonstrować się wrogością w stosunku do otoczenia,
• zobojętnienie, apatia, utrata zdolności do przeżywania radości; młody człowiek przestaje cieszyć się wydarzeniami czy rzeczami, które wcześniej sprawiały mu radość,
• zaprzestanie aktywności, która wcześniej sprawiała satysfakcję np. zabawa, hobby, spotkania ze znajomymi; młodzież odmawia też chodzenia od szkoły, wychodzenia z domu, ze swojego pokoju, zaniedbuje higienę osobistą,
• wycofanie się z życia towarzyskiego,
• nadmierna reakcja na krytykę, drażliwość czy złość, nawet kiedy rodzic zwróci uwagę w bardzo delikatny sposób i w bardzo błahej sprawie,
• depresyjne myślenie, które wyraża się w słowach „wszystko jest bez sensu”, „jestem beznadziejny”, „nikt mnie nie lubi”, „i tak mi się nie uda” itp.,
• nieuzasadnione uczucie lęku – „sam nie wiem czego się boję”,
• podejmowanie impulsywnych, nieprzemyślanych działań, aby złagodzić lęk, napięcie i smutek, np. picie alkoholu, zażywanie narkotyków,
• działania autodestrukcyjne – samookaleczenie się np. cięcie ciała ostrym narzędziem, przypalanie ciała zapalniczką czy papierosem, gryzienie się, drapanie aż do krwi; rozmyślne zadawanie sobie bólu,
• myśli rezygnacyjne – „życie jest beznadziejne”, „po co ja żyję”, „lepiej by było, gdybym umarła”,
• myśli samobójcze – rozmyślanie i fantazjowanie na temat własnej śmierci, planowanie jej, a w skrajnych przypadkach dokonanie samobójstwa.

Mając do czynienia z młodym człowiekiem z depresją, możemy też zaobserwować wiele objawów niespecyficznych jak:

• zaburzenia koncentracji i trudności z zapamiętaniem, które powodują trudności w nauce, pogorszenie wyników edukacyjnych, opuszczanie lekcji,
• pobudzenie psychoruchowe – w wyniku przeżywanego lęku i napięcia dziecko wykonuje wiele bezsensownych ruchów np. skubie ubranie, zaciera ręce itp.,
• podejmowanie niektórych aktywności w nadmiarze, jak oglądanie TV czy granie w gry,
• zwiększenie lub zmniejszenie apetytu,
• problemy ze snem – trudności z zasypianiem, wybudzenia w nocy, budzenie się wcześnie rano, nadmierna senność.

Psychiatra Antoni Kępiński wyróżnił cztery postaci depresji młodzieńczej:

Uznając różnego rodzaju kryzysy w okresie dojrzewania za normę rozwojową, dr Piotr Drozdowski - krakowski psychiatra - uważa, że

sytuacja powinna nas niepokoić i skłaniać do wizyty u specjalisty, jeśli:

METODY LECZENIA DEPRESJI MŁODZIEŃCZEJ

Podstawową metodą leczenia depresji młodzieńczej jest tak jak w przypadku osób dorosłych psychoterapia, zarówno indywidualna jak i grupowa. Udowodnioną skuteczność w leczeniu depresji u młodzieży posiadają różne formy terapii. Są to zarówno psychoterapia poznawczo-behawioralna, jak i psychoterapia psychodynamiczna. Celem terapii jest nie tylko zniesienie lub złagodzenie objawów depresji, ale również podniesienie samooceny, poprawa relacja z rówieśnikami, wsparcie młodej osoby w rozwijaniu efektywnych mechanizmów radzenia sobie z napięciem psychicznym oraz wzmocnienie poczucia własnych kompetencji. Przy dużym nasileniu objawów należy także skierować się po pomoc do lekarza psychiatry dzieci i młodzieży w celu rozważenia konieczności zastosowania leczenia farmakologicznego.

Depresja w okresie dojrzewania jest nierozerwalnie związana z całym systemem rodzinnym. Dlatego podjęcie się przez całą rodzinę psychoterapii jest szansą na szybki powrót do zdrowia oraz zapewnienie dziecku odpowiednich warunków rozwoju.

Opracowała Anna Wiechnik