Emocje jako motywator i organizator naszego zachowania:
Emocje są nieodłącznym elementem naszego życia i odgrywają w nim bardzo ważną rolę. Są to wszelkie uczucia, które są w nas każdego dnia. Niektóre z nich są przelotne, inne są z nami dłużej. Najprościej mówiąc, są to uczucia, które towarzyszą nam w każdej sytuacji. Odczuwanym emocjom towarzyszy stan pobudzenia, ma on nietrwały charakter ale silne zabarwienie, wartościowanie i kierunek, poprzedzony konkretnym wydarzeniem.
Ma to na celu przygotować organizm do odpowiedniej reakcji. Towarzyszą temu zmiany poznawcze, fizjologiczne, ekspresja działania.
Na rodzaj emocji wpływ ma to jak odbierzemy i zinterpretujemy zdarzenie, sytuację, ludzi, rzeczywistość, np. reakcja w postaci wzrostu poziomu adrenaliny, przyspieszonego tempa, odpowiedniego pobudzenia układu nerwowego może być interpretowana jako strach, lęk, obawa, panika. Reguluje to stopień nasilenia i rozpoznania wywołujących ja bodźców.
Rola podstawowych (wrodzonych) emocji:
- strach: pojawia się w momencie zagrożenia, informuje o niebezpieczeństwie, uczy jakich emocji unikać
- smutek: odczuwany w momencie straty, uczy doceniać istotne rzeczy
- radość: pojawia się w sytuacjach dobrych, pozytywnych, informuje co jest dla nas przyjemne, do czego zmierzać by odczuć radość
- zdziwienie: odczuwane w sytuacji zaskoczenia, informuje o tym jak odbieramy nieprzewidziane sytuacji
- wstręt: odczuwany w celu ochrony organizmu przed trucizną, anormalnością, informuje o tym co jest dla nas niedobre, nieodpowiednie
- złość: intensywność tej emocji może wahać się od lekkiego poirytowania do furii i szału, tłumiona może prowadzić do eskalacji agresji.
Odczuwając złość mamy do czynienia w swoim otoczeniu z czymś co pozostaje w sprzeczności z naszymi potrzebami, celami, oczekiwaniami, a to narusza nasze terytorium psychologiczne. Złość informuje nas, że podmiot złości jest dla nas ważny, osoba obojętna nie wywołuje w nas złości. Poniżej przyjrzymy się bliżej złości:
Sposoby wyrażania złości:
- konstruktywne (bez agresji)
- niekonstruktywne (agresywne, zagrażające kontaktom z ludźmi, prowadzi do ranienia i ignorowania innych, zerwania relacji)
Konstruktywne sposoby wyrażania złości:
- I etap: powiedz drugiej osobie czym cię złości, to istotne bo wiele osób nie uświadamia sobie swoich zachowań, którymi może negatywnie oddziaływać na innych
- II etap: powiedz stanowczo o swojej złości i o tym jak to wpływa na twoje zachowanie
- III etap: przedstaw swoje oczekiwania wobec drugiej osoby oraz powiedz jej o konsekwencjach, po które sięgniesz w celu zadbania o swoje potrzeby. Pamiętaj, że to nie jest kara ale sposób zadbania o swoje samopoczucie
- IV etap: zastosuj konsekwencje, o których informowałeś w etapie trzecim. Stosujemy gdy poprzednie etapy nie przyniosły oczekiwanego efektu.
UWAGA! Używaj takich konsekwencji, które jesteś w stanie wyciągnąć. Jeśli tego nie zrobisz zniweczysz cała procedurę.
- mów otwarcie i bezpośrednio
- swoje uczucia wyraź w sposób osobisty
- używaj tego typu komunikatów: „Ja”:, „Ja czuję …..kiedy Ty zachowujesz się / robisz”
- odnoś się do zachowania , nie do osoby (taki komunikat nie atakuje osoby tylko odnosi się do zachowania, które można zmienić).
Naucz się zarządzać złością:
- określ co cię „zapala” do złości
- naucz się rozpoznawać sygnały informujące o nadchodzącej złości ( fizjologiczne, poznawcze, behawioralne)
- naucz się stosować reduktory złości’
- rozważ jakie są możliwości rozwiązania problemu
- przystąp do rozwiązania problemu
- nagradzaj samego siebie
Emocje jako proces:
- znak emocji ( mogą być przyjemne i nieprzyjemne)
- natężenie emocji (mogą mieć różną intensywność)
- treść emocji (znaczenie bodźca, kierunek zachowania)
Wpływ emocji:
- na mózg: aktywacja obszarów mózgu, które odpowiadają za interpretację wydarzenia wobec emocji
- na zachowanie: dostosowanie zachowania względem odczuwanej emocji
- na relacja ze sobą oraz z innymi: akceptacja, okazywanie emocji
- na osiąganie celów: w planowaniu i motywowaniu siebie do osiągnięcia celu
- na priorytety w działaniu: wyznaczanie działania pod wpływem odczuwanej emocji
- na zbieranie informacji- dążenie do zbierania informacji względem jakości, treści.
Regulacja emocji:
Kluczowa kwestią jest to by umieć regulować emocje, bez tej umiejętności może dojść do wielu niepożądanych sytuacji. Wg definicji Dolińskiego regulacja emocji to proces inicjujący, modulujący i podtrzymujący doświadczenie emocji oraz operacji poznawczych i zachowań z tym doświadczeniem związanych. Proces ten ułatwia podmiotowi realizację jego celów w zewnętrznym otoczeniu. Człowiek doświadcza często trudnych emocji, które eskalują, co powoduje również natężenie stresu. Kiedy emocje te przybierają za bardzo na sile szukamy ich rozładowania, np. sięgając po alkohol, narkotyki, objadając się, możemy mieć trudności ze snem, tracić kontrolę nad zachowaniami seksualnymi, krytykować samego siebie. Brak dających efekty mechanizmów regulacji emocji może powodować skłonności do narzekania, obrażania się, atakowania innych lub odsunięcia się od ludzi. To z kolei może prowadzić do usilnego roztrząsania emocji w celu zrozumienia co naprawdę się dzieje. Te zachowania pogrążają w depresji, izolacji, bezczynności.
Co podlega regulacji emocji?
- treść
- intensywność
- czas trwania
- komponenty neurofizjologiczne
- proces uwagi
- interpretacja zdarzeń i własnych wewnętrznych wskaźników pobudzenia
- dostęp do źródeł wsparcia
- emocjonalne wymagania otoczenia
- ekspresja emocji
Dysregulacja emocjonalna
Jeśli nie możemy sobie poradzić z doświadczaniem emocji, ich przetwarzaniem, trudności te powtarzają się często to mamy do czynienia ze stanem dysregulacji emocjonalnej. Odczuwamy wtedy:
- nadmierne nasilenie emocji- niechciany, przytłaczający wzrost emocji, może pojawić się panika, przerażenie, przytłoczenie, strach, wrażenie, że zniesienie tej emocji jest ogromnie trudne
- nadmierna dezaktywacja emocji- przybiera formę depersonalizacji- osoba ma wrażenie, że jest obserwatorem swojego życia, derealizacji- poczucie oderwania od rzeczywistości, rozszczepienia-nieumiejętność postrzegania rzeczywistości, siebie, ludzi w pozytywnych i negatywnych barwach jednocześnie, albo idealizacja, albo negacja odrętwienia emocjonalnego- chwilowe uczucie odłączenia od ciała i świata zewnętrznego, są to elementy stylu radzenia sobie poprzez unikanie z pogranicza dysocjacji.
Wnioskując z powyższego, regulacja emocji jest kluczowym elementem zdrowego funkcjonowania psychicznego oraz społecznego. Posiadanie umiejętności kontrolowania swoich emocji pozwala nam lepiej radzić sobie w stresujących sytuacjach, poprawia nasze relacje z innymi oraz przyczynia się do ogólnego poczucia szczęścia i spełnienia. Dlatego tez warto inwestować w czas i wysiłek w rozwijanie umiejętności regulacji emocji, aby móc cieszyć się pełnią życia oraz osiągać sukcesy zarówno w sferze zawodowej, jak i osobistej.
Wnioskując z powyższego, regulacja emocji jest kluczowym
Bibliografia:
- Doliński D. (2000) Ekspresja emocji. Emocje podstawowe i pochodne [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, Gdańsk, GWP
- Łosiak W. (2007) Psychologia emocji, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
- Szczygieł D., Regulacja emocji a dobrostan. Konsekwencje wyprzedzającej i korygującej
Opracowała Angelika Pachuta- Koordynator Rodzinnej Pieczy Zastępczej