Strata w oczach dziecka

Strata w oczach dziecka

Listopad jest miesiącem, w którym odwiedzamy groby naszych bliskich. Warto w tym czasie zatrzymać się chwilę by zastanowić się nad stratą, jaką doświadczyły lub mogą doświadczyć nasze dzieci lub dzieci w naszym otoczeniu. Strata w życiu dziecka to niezwykle ważny i trudny temat. Ma ona ogromny wpływ na jego rozwój emocjonalny.

Dzieci potrzebują wsparcia w tak trudnych chwilach. Niestety psycholodzy zauważyli, że w sytuacji śmierci członka rodziny, opiekunowie koncentrują się na własnym przeżywaniu straty, odczuwają lęk przed prowadzeniem z dzieckiem jakichkolwiek rozmów na temat śmierci. To wszystko powoduje, że dziecko nie otrzymuje od bliskich odpowiedniego wsparcia i zostaje samo ze swoją żałobą. Takie działanie to pokłosie mitów panujących w społeczeństwie na temat dziecięcej żałoby, które są dla nich krzywdzące.

Koncepcja śmierci w umyśle dziecka ewoluuje od drugiego roku życia, wraz z jego rozwojem i jego doświadczeniami życiowymi. Proces żałoby dotyka dzieci tak samo mocno jak dorosłych. Większość odczuć typowych dla dorosłych ma też dziecko ale reakcje są już dostosowane do ich wieku i etapu rozwoju.

Mity na temat dziecięcej żałoby:

Przykładowe wypowiedzi rodziców dzieci w żałobie:

przykladowe wypowiedzi

Sygnał alarmowy dla opiekunów:

  • mimo upływu czasu dziecko jest smutne, pogrążone w depresji
  • jego wygląd zewnętrzny jest mu obojętny
  • cierpi na bezsenność, jest permanentnie zmęczone
  • alienuje się, unika towarzystwa
  • przestało mu sprawiać przyjemność to co dotąd go cieszyło
  • męczy je poczucie winy i brak poczucia własnej wartości
  • sięga po alkohol i używki,
  • nie radzi sobie z nastrojami

Przeżywanie żałoby przez dzieci zależnie od wieku

WIEK DZIECKA

ROZUMIENIE

EMOCJE

ZACHOWANIA

ODPOWIEDNIA POMOC

0-2 lata
  • brak rozumienia śmierci
  • współodczuwanie emocji matki (na podstawie tonu głosu, sposobu w jaki dziecko jest brane na ręce itp.)
  • płacz jako narzędzie komunikacji
  • troska o właściwe zaspakajanie potrzeb (zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa w postaci fizycznej i psychologicznej obecności)

2-5 lat
  • rozwój pojęcia śmierci w umyśle dziecka,
  • odróżnienie osób zmarłych od osób żyjących (ok. 5 lat),
  • myślenie magiczne oraz obwinianie się – tworzenie przez dzieci związku przyczynowo- skutkowego pomiędzy własnymi myślami, słowami, złym zachowaniem a śmiercią kogoś bliskiego

 
  • smutek,
  • złość z powodu opuszczenia przez osobę zmarłą, ale także inne bliskie osoby zajęte własną żałobą
  • niepokój -poczucie strachu, lęku, zmartwienia o życie innych bliskich osób

 
  • zwracanie uwagi na siebie poprzez nieodpowiednie zachowania
  • (problemy ze snem, apetytem, moczenie nocne, częste infekcje i choroby – jako forma wyrażania emocji, których dziecko nie potrafi nazwać)
  • zabawy symboliczne

 
  • poświęcenie tyle uwagi, ile dziecko potrzebuje – wyjaśnianie i odpowiadanie dziecku zgodnie z prawda i jego możliwościami zrozumienia,
  • zachęcanie do rysowania – jako formy wyrażania emocji,
  • akceptacja dziecięcej radości zabaw z rówieśnikami

 

5-8 lat
  • Coraz większa świadomość nt. śmierci i jej przyczyn i nieodwracalności
  • świadomość zaprzestania funkcji fizjologicznych organizmu (osoba zmarła nie potrzebuje jeść i oddychać),
  • świadomość powszechności (ok. 7lat)
  • świadomość braku odczuwania (ok. 7lat)
  • nadal smutek, żal, poczucie winy, agresja, strach, osamotnienie,
  • przeżywanie niektórych emocji zbliżone do dorosłych
  • ukrywanie przeżyć (płacz w samotności) bądź poszukiwanie uwagi ze strony dorosłych,
  • poszukiwanie informacji dotyczących obrzędów i ceremonii pogrzebowych oraz biologicznych szczegółów śmierci
  • pomoc w zrozumieniu zjawiska śmierci – udzielanie krótkich, jasnych i szczerych informacji na wszelkie pytania,
  • pozwalanie dziecku na udział w rodzinnych rytuałach związanych z żałobą,
  • pozwolenie dziecku na zabawę z rówieśnikami oraz podejmowanie zwykłej, codziennej aktywności

 

8-12 lat
  • rozumienie śmierci w podobnym wymiarze do dorosłych
  • smutek, żal, gniew,
  • intensywne emocje

 
  • bunt, agresja, maskujące niepewność
  • udawana obojętność,
  • szukanie wsparcia poza domem, wśród rówieśników
  • przesadne skupianie się na zdrowiu

 
  • okazywanie zrozumienia i troski z wykluczeniem kar, by nie budziły zachowań buntowniczych

 

badz przygotowany na

Pamiętaj by:

  • mówić dziecku, że akceptujesz jego każdą emocje, śmiech i łzy
  • pytać dziecko jak możesz go wesprzeć
  • słuchać dziecka, mieć dla niego czas
  • odpowiadać na każde pytanie szczerze
  • obserwować zmiany w zachowaniu dziecka
  • pozwalać na kontakty ze znajomymi
  • nie zapominać o ważnych datach w życiu dziecka

Uświadom dziecko, że:

  • szukanie wsparcia i pomocy nie jest słabością
  • psycholog pozwoli mu poukładać uczucia, emocje

rady rodzicow

Działaj profilaktycznie

  • wykorzystuj okazje do przygotowywania dzieci do radzenia sobie ze stratą, np.
  • rozmowa o śmierci zwierzątka domowego, np.chomika
  • rozmowy podczas wizyt na cmentarzach
  • udział dziecka w pogrzebie osoby, która nie było dziecku za bardzo bliska

 

Te wszystko chwile zapewniają edukację dziecka w temacie żałoby, strachu w okolicznościach spokoju i poczucia bezpieczeństwa. Dają podwaliny by sprostać śmierci osoby bliskiej. (Keirse 2004, s. 85).

Bibliografia:

  • Ku odzyskaniu sensu. O przeżywaniu straty bliskiej osoby, Małgorzata Kowalewska.
  • Rodzina w sytuacji straty bliskiej osoby, pod redakcją Danuty Opozdy Magdaleny Parzyszek
  • Przeżywanie żałoby przez dzieci, Anna Korlak-Łukasiewicz

Opracowała:
Angelika Pachuta
Kordynator rodzinnej pieczy zastępczej